Franca Teksaso

Franca Teksaso estis mallonga periodo de la historio de Teksaso inter 1685 kaj 1689. Dum tiuj kvar jaroj ekzistis eta franca kolonio, Fort Saint-Louis, proksime al la hodiaŭa urbeto Inez (Teksaso). La esploristo René Robert de La Salle unue intencis fondi la kolonion ĉe la elfluejo de la rivero Misisipo. Pro malprecizaj mapoj kaj navigaciaj eraroj, liaj ŝipoj anstataŭe kaj finfine ankris 644 kilometrojn pli okcidenten, ĉe la marbordo de Teksaso apud la golfeto Matagorda.

La kolonio spertis multajn malfeliĉaĵojn dum sia nedaŭra ekzistado, inkluzive de malamikaj Indianoj, variaj epidemioj kaj tre malfacilaj vivkondiĉoj. Zorgoplena pri sia originala misio, La Salle pluorganizis plurajn ekspediciojn post la fondo de Fort Saint-Louis por trovi la Misisipon, sed anstataŭe trafis kaj esploris orientan Teksason kaj la plej grandan parton de la Rio Grande del Norte. Dum unu el la forestoj de La Salle en 1686, la lasta ŝipo de la kolonio dronis, tiel senigante la kolonianojn je la multvaloraj nutraĵoj antaŭe senditaj el la francaj kolonioj de Karibio. Ĉar vivkondiĉoj pli kaj pli difektiĝis, La Salle ekkonsciis, ke la kolonio ne kapablus prosperi sen la helpo de la aliaj francaj kolonioj en Ilinoja Lando. Lia lasta ekspedicio ĉesis laŭlonge de la rivero Brazos komence de 1687, kiam La Salle kaj kvin el siaj ŝipanoj estis murditaj de rivaloj sur la ŝipo. Kvankam kelkaj homoj ja atingis Ilinojon, la eta kolonio neniam ricevis helpon. La lastaj loĝantoj de Fort Saint-Louis estis murditaj aŭ kaptitaj okaze de karankava rabirado fine de 1688. Kvankam la kolonio daŭris nur tri plenajn jarojn, ĝia fondo legitimis la teritorian postulon de Francio pri la ĉirkaŭa regiono, kaj poste konfirmis la vidpunkton de Usono, laŭ kiu Teksaso estis parto de la vendo de Luiziano en 1803.

Hispanio eksciis pri la misio de La Salle en 1686 kaj timis, ke la nova franca kolonio povus minaci la potencon de Nova Hispanio en la suda parto de Nord-Ameriko. La hispana registaro do financis plurajn ekspediciojn, cele al la lokalizo kaj al la detruo de Fort Saint-Louis. Tiuj ekspedicioj montriĝis sensukcesaj, sed kontribuis al pli bona kompreno de la geografio de la Meksika Golfo. Kiam la hispanoj finfine malkovris la ruinojn de la franca kolonio en 1689, ili enterigis la kanonojn kaj incendiis la konstruaĵojn. Plurajn jarojn poste, la hispanoj starigis novan fortikaĵon (hispane presidio). Kiam la hispana fortikaĵo mem malaperis, oni tute forgesis la lokon de la franca kolonio. Ĝi estis retrovita nur en 1996, kaj fariĝis arkeologia areo.